Mẹ Trần Thị Gái xưa là một cô gái Huế mộc mạc, duyên dáng, nay bà đã ngoài 80 tuổi. Nhiều người yêu mến cô bởi chiếc bánh dẻo, xanh được gói trong miếng lá chuối dân dã cùng với lọ mật mía ngọt lịm. Thật hiếm có một người phụ nữ lớn tuổi nào lại có thể nhớ nhung và mong chờ nhiều như người mẹ bán bánh mật. Vào dịp Tết, một số người Huế hỏi nhau: “Năm nay các con đã chăm sóc mẹ chưa?”. (Chưa gặp mẹ năm nay à?).
Vì mẹ của Mai làm nghề bán hàng rong nên đôi khi tìm được mẹ không phải là việc dễ dàng. Theo kinh nghiệm của những khách quen, nếu bạn đi theo con đường chị đi bán hàng thì may mắn gặp được chị. Khoảng 7 giờ sáng, anh bắt đầu đi bộ từ nhà ở thôn Làng Xa Cờn theo đường Hoàng Quốc Việt, Trường Chinh rồi qua Bà Triệu. Bánh hết dọc đường thì chị về sớm, không hết thì nán lại cổng chùa Xuân Phú số 189 Bà Triệu cho đến trưa. Người dân vùng này quen thuộc với hình ảnh một bà già mảnh khảnh, mặc áo lụa, đội nón lá, đôi gánh nhẹ múa trên vai nhịp nhàng theo từng bước chân.
Mẹ Gái cắt bánh mật bán cho khách.
Ai có thời gian, muốn ngồi hàn huyên vừa thưởng thức bánh tại chỗ, cô sẽ xếp từng lát bánh vào đĩa sứ, sau đó rưới mật ong lên và không quên để sẵn con dao tre do cô tự làm. Dao tre vừa dùng để cắt miếng bánh, vừa dùng để xiên que ăn.
Bán xong, chị thu dọn đồ đạc gọn gàng rồi gánh hàng rong rong ruổi khắp các con phố. Cô ấy không cần quảng cáo mà người ta vẫn biết gọi, vì khách hàng thực sự cần phải thoáng nhìn dáng vẻ của cô ấy từ xa mới có thể nhận ra cô ấy. Có những người bịt khẩu trang kín mít nhưng mẹ cô gái cũng nhớ. Hai bên gặp nhau cười nói như những người bạn lâu ngày không gặp.
Khách hàng vây quanh gánh hàng của mẹ.
Bánh tổ được bán từ khoảng 23 tháng Chạp khi người dân chuẩn bị cúng ông Táo đến tháng 2 âm lịch, nhưng có khi kéo dài đến tận tháng 5 âm lịch. Người Huế thường mua bánh mật đầu năm để cầu may vì bánh có màu xanh tươi, vị ngọt thanh. Không chỉ để giải trí, bánh còn được dùng để cúng trong những dịp đặc biệt như ngày rằm, cúng ông Táo, vía Bà Tràng Ông, đêm giao thừa, cúng đất hay Tết Đoan Ngọ.
Bánh đúc mật Mã Gai xuất hiện theo mùa lá mọc xanh tươi ở khắp các vùng quê quanh làng Chuồn, làng Lại Thế hay cả làng Diễn Đại. Lá thầu dầu nhuộm màu xanh tự nhiên cho bánh.
Theo kinh nghiệm của mẹ Gái, khi lá mọc thành bụi, có màu xanh tươi thì bánh sẽ đẹp. Khi nắng hè về, những chiếc lá trôi vàng úa, không còn màu sắc đẹp đẽ. Sử dụng lá nổi kết hợp với lá dứa thơm giúp cho món bánh thơm ngon hơn, nếu thay bằng các loại lá khác sẽ bị hăng, khó ăn.
Để chiếc bánh mật có được màu xanh và thơm ngon như vậy, bà phải giã nhuyễn lá dứa, vắt lấy nước để trộn với bột gạo. Công đoạn giã lá cần nhiều công sức. Chị bảo phải giã và trở lá đều tay, không được nghỉ giữa chừng vì như vậy lá sẽ bị ôi thiu. Bà vẫn giã lá bằng chày và cối chứ không giã bằng máy xay.
Mẹ Gái cho biết: “Ngày trước, giờ tôi làm vậy. Nếu thích tân thời thì bánh xấu. ”Nhìn đôi bàn tay thô ráp bởi những vết tre dọc đường và thoăn thoắt giã từ việc giã lá, ai cũng thấy yêu và cảm phục một tấm lòng mong muốn gìn giữ những nét đẹp từ xưa.
Bánh ăn kèm với mật mía ngọt.
Loại bánh xanh này chỉ tròn vị khi ăn với mật ong. Mười năm trước, mẹ Gái làm mật ong từ mật mía mua ở làng Văn Xá, cách trung tâm thành phố Huế khoảng 12 km về phía Bắc. Mật ong nấu chín và cho một ít nước cốt chanh vào cho thơm. Giờ Văn Xá không còn sản xuất mật mía nên bà con dùng đường cát trắng để nấu mật. “Loại mật mía này cũng rất khó: khi trời lạnh, mật khó rút nên chỉ bán vào những ngày nắng nóng”, chị nói.
Năm 11 tuổi, chị theo mẹ đi bán bánh mật ngày Tết. Sau khi mẹ mất, cô theo mẹ và cha. Cô ấy không chỉ kiên trì mà còn rất thích làm việc. Đã bước sang tuổi 80 nhưng bà vẫn muốn làm ăn dù con cháu có lòng ủng hộ. Vì bánh mật chỉ bán vào mùa xuân nên thời gian còn lại cô làm những việc khác, mà cô miêu tả là “buông tay chèo, tay cầm chèo”.
Khi thấy bà già đi, nhiều khách quen lo lắng hỏi mẹ có truyền nghề cho ai không. Cô ấy chỉ mỉm cười nhẹ nhàng và nói: “Đừng lo lắng! Mẹ đã …”
Nguồn: Lan Huệ / vnexpress.net